Papież Paweł V (1552–1621) – znaczący fundator i zapobiegliwy gospodarz miasta

Posąg papieża Pawła V, loggia bazyliki Santa Maria Maggiore, fragment

Posąg papieża Pawła V, loggia bazyliki Santa Maria Maggiore, fragment

Po pontyfikacie Leona XI, który trwał niecały miesiąc, ponownie w 1605 roku zwołane zostało konklawe, które ku ogólnemu zaskoczeniu, zaledwie po sześciu dniach obrad, powołało na Stolicę Apostolską najmłodszego z kardynałów – pięćdziesięciodwuletniego Camilla z rodu Borghese, który przyjął imię Paweł V. Jako kardynał zaskarbił sobie opinię człowieka zrównoważonego, kompetentnego i prawego. Jako papież był pobożny i skromny, ale niepozbawiony ambicji rodowych.

Posąg papieża Pawła V, loggia bazyliki Santa Maria Maggiore, fragment
Portret papieża Pawła V, M. Provenzale, Galleria Borghese
Postument papieża Pawła V, loggia bazyliki Santa Maria Maggiore
Cappella Paolina - pośmiertne miejsce spoczynku papieża Pawła V, bazylika Santa Maria Maggiore
Fundacja papieża Pawła V - Cappella Paolina, dekoracje malarskie i sztukatorskie, bazylika Santa Maria Maggiore
Kolumna przed bazyliką Santa Maria Maggiore
Sala Regia w Palazzo del Quirinale, dekoracje podsufitowe z papieskim herbem
Fundacja Pawła V - Cappella Paolina, Palazzo del Quirinale
Sala Regia, Palazzo del Quirinale, fundacja Pawła V
Sala Regia, kasetonowy sufit z emblematami rodu Borghese, Palazzo del Quirinale
Cappella Paolina, pomnik nagrobny papieża Pawła V, bazylika Santa Maria Maggiore
Posąg papieża Pawła V, Cappella Paolina, bazylika Santa Maria Maggiore
Portret papieża Pawła V, prawdopodobnie Caravaggio, zdj.WIKIPEDIA
Portret papieża Pawła V, L. Leone Il Padovano, Galleria Borghese
Bazylika Santa Maria Maggiore, widok kaplicy Pawła V z zewnątrz
Papież Paweł V wynoszący Maffeo Barberiniego do rangi kardynała, Manufaktura Barberinich, Musei Vaticani
Bazylika San Pietro in Vaticano, herb i napis uwieczniający papieża Pawła V
Fontana dell'Acqua Paola, via Garibaldi
Zwieńczenie fontanny dell'Acqua Paola, herb rodu Borghese

Po pontyfikacie Leona XI, który trwał niecały miesiąc, ponownie w 1605 roku zwołane zostało konklawe, które ku ogólnemu zaskoczeniu, zaledwie po sześciu dniach obrad, powołało na Stolicę Apostolską najmłodszego z kardynałów – pięćdziesięciodwuletniego Camilla z rodu Borghese, który przyjął imię Paweł V. Jako kardynał zaskarbił sobie opinię człowieka zrównoważonego, kompetentnego i prawego. Jako papież był pobożny i skromny, ale niepozbawiony ambicji rodowych.

 

      Cappella Paolina, pomnik nagrobny papieża Pawła V,
      bazylika Santa Maria Maggiore


Oprócz istotnych reform administracyjnych i prawnych, założenia banku papieskiego (San Spirito), watykańskich tajnych archiwów, porządkowania terenów miejskich, uregulowania koryta wciąż wylewającego Tybru i odbudowy wodociągów jego pragnieniem było podniesienie artystycznej renomy Stolicy Piotrowej, a tym samym pozycji samego papieża. By to osiągnąć, Paweł V skoncentrował się na trzech znaczących obiektach architektonicznych. Pierwszym z nich była wciąż niedokończona bazylika San Pietro in Vaticano, drugą papieska rezydencja na Kwirynale (Palazzo del Quirinale), którą zamierzał rozbudować, trzecim – monumentalne miejsce pochówku, które planował wystawić sobie i swojej rodzinie. To ostatnie miało się znaleźć nie zwyczajowo w bazylice watykańskiej, ale w ulubionym kościele papieża, w którym jako 25-latek został podniesiony do rangi wikarego, czyli w bazylice Santa Maria Maggiore. Towarzyszyli mu w tych budowlanych przedsięwzięciach trzej architekci: Flaminio Ponzio, Giovanni Sanzio i Carlo Maderno. Z grupy malarzy, którzy nieustannie pracowali przy realizacji papieskich zleceń, największą estymą cieszył się zapewne Guido Reni, a obok niego Domenichino, Giovanni Lanfranco i Francesco Albani. Oni też nadawali ton ówczesnemu malarstwu rzymskiemu w jego reprezentacyjnej, monumentalnej odmianie.

Już na początku swego pontyfikatu papież wyniósł swego siostrzeńca, 26-letniego Scipione Caffarellego (Scipione Borghese) do funkcji papieskiego nepota, ten zaś dostarczał mu zarówno wielu powodów do zadowolenia, jak i zgryzot natury moralnej. Paweł V podjął też kilka kontrowersyjnych kroków. Jednym z nich było nałożenie interdyktu na Republikę Wenecką za sprzeciwianie się woli papieża. Był to ostatni w dziejach Kościoła katolickiego tego typu akt, z którego zresztą Paweł V po pewnym czasie się wycofał. Drugim, z którym nieodparcie kojarzy się jego imię, było wpisanie dzieła Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium  na  indeks ksiąg zakazanych.

Papież zmarł w wyniku wylewu krwi do mózgu i został pochowany w przygotowanej z wielkim nakładem pracy i środków kaplicy we wspomnianej bazylice Santa Maria Maggiore.

      Portret papieża Pawła V, prawdopodobnie
      Caravaggio, zdj.WIKIPEDIA


W odróżnieniu od swych poprzedników i następców Paweł V nie uwieczniał się zbyt często. Jeden z portretów, wykonany w drobnej mozaice, znajduje się w muzeum Galleria Borghese. Drugi, o wiele bardziej reprezentacyjny, ukazujący papieża w pełnej postaci (siedzącej), przypisywany jest zarówno Caravaggiowi, jak i innemu malarzowi, Ottavio Leoniemu (Galleria Borghese). Nie mogło też zabraknąć popiersia papieskiego, wykonanego przez znakomitego Gian Lorenzo Berniniego (Galleria Borghese).

Niektóre budowle i obiekty artystyczne powstałe z inicjatywy Pawła V:

  • Ukończenie budowy bazyliki św. Piotra na Watykanie (1612) przez Carla Maderno; napis na fasadzie i herb rodowy (orzeł i smok) uwieczniają ten czyn i wkład papieża.
  • Kaplica pośmiertna w bazylice Santa Maria Maggiore (Cappella Paolina)
  • Aby podkreślić rangę kościoła Santa Maria Maggiore, na wprost jego fasady została ustawiona wydobyta z bazyliki Maksencjusza koryncka kolumna, na której z czasem ustawiono posąg Matki Boskiej.
  • Zbudowanie wschodniego skrzydła Palazzo del Quirinale i adaptacja południowego, które służyło papieżowi do celów oficjalnych i reprezentacyjnych (Sala Regia, Cappella Paolina i Cappella dell’Annunziata); znalazły się w nich freski autorstwa między innymi Guido Reniego, Giovanniego Lanfranco, Carlo Saraceniego.
  • Paweł V powierzył też Giovanniemu Lanfranco wykonanie obrazu ołtarzowego do jednej z kaplic pałacu kwirynalskiego ­– Madonna z Dzieciątkiem objawiająca się św. Wawrzyńcowi (1617).

Na cześć odbudowy dawnego akweduktu Trajana, umożliwiającego dostarczanie wody do dzielnicy Trastevere, papież kazał na zboczu Janikulum zbudować w 1612 roku gigantyczną fontannę (Fontana dell’Acqua  Paola).

Whoops, looks like something went wrong.